هر آنچه که باید راجع به جلوه های ویژه بصری بدانید
اگر در حال خواندن این مقاله هستید، بدون شک شما هم یکی از کسانی هستید که عاشق جلوه های ویژه بصری هستید. دنیای جادویی و خارقالعادهای که در چند دهه اخیر تحولات عظیمی ایجاد کرده و توانسته تخیلاتمان را بیشتر به واقعیت تبدیل کند. برای مثال کارگردان فیلم آواتار (Avatar) در یک سخنرانی کوتاه قبل از ضبط کردن اولین سکانس فیلم به تمام بازیگران و کارکنان فیلم گفت: “به لطف تکنولوژی، این اولین باری است که میتوانم با افتخار به شما بگوییم، شما و کل دنیا میتوانید هرآنچه که در دنیای تخیل من در حال رخ دادن هست را ببینید”.
همهمان قبول داریم فیلم آواتار و شاهکارهایی نظیر آن تنها به لطف قدرت بیبدیل جلوه های ویژه توانستهاند این چنین در دنیا سروصدا به پا کنند، در غیر این صورت مثل مابقی فیلمهای قدیمی که جلوه های ویژه بصری قوی نداشتند به راحتی فراموش میشدند. اما ما در این مقاله قصد داریم شما را با مفهوم جلوه های ویژه بصری و هر آنچه که باید راجع به آن بدانید آشنا کنیم تا با آژانس تبلیغاتی پرمون طرح باهم برای دقایقی از این دنیای شگفتانگیز لذت ببریم. پس تا آخر این مقاله همراه ما باشید.
معرفی جلوه های ویژه بصری
به طور کلی جلوه های ویژه بصری یا همان (Visual Effects) به حقههای سینمایی و ترفندهایی گفته میشود که تصورات خیالی کارگردان و نویسنده را به واقعیت تبدیل میکند. بگذارید مثالی برایتان بزنیم. یکی از فیلمهای پرطرفداری که اکثر ما عاشقش هستیم فیلم سه گانه ارباب حلقهها (The Lord of The Rings) نوشته تالکین و به کارگردانی پیتر جکسون (Peter Jackson) است. این کارگردان خلاق نیوزیلندی تنها به لطف تیم قدرتمند و قوی جلوههای ویژهاش توانسته تمام سکانسهای جادویی و تخیلی که در فیلم دیدهایم را خلق کند. لازم به ذکر است که بهرهبردن از چنین تیم حرفهای و بیبدیلی هزینههای بسیار هنگفتی هم دارد.
در فیلم ارباب حلقهها، ما شخصیتهایی به نام هابیتها (Hobbit) را میبینیم که جثه بسیار کوچکتر و کوتاهتری نسبت به انسانها دارند. این در حالیست که تمام بازیگرانی که در نقش هابیت بازی کردهاند همگی قد عادی داشتند. پس چگونه در فیلم آنها انقدر کوتاهقد دیده میشوند؟ بله درست حدس زدهاید، به کمک جلوههای ویژه بصری. پیتر جکسون برای این کار از بدلکاران کوتوله استفاده کرده و در سکانسهایی که نیازی به استفاده از جلوههای ویژه بصری نبود از آنها کمک میگرفت و در باقی شرایط تنها به کمک جلوههای ویژه بصری این فیلم را تبدیل به شاهکاری تکرارنشدنی کرده که حالا یکی از رکوردداران امتیاز در وبسایت (IMDB) است و همچنان در صدر جدول قرار دارد.
ما این مثال را همچنین میتوانیم در فیلم محبوب هری پاتر (Harry Potter) هم به وفور ببینیم. واقعیت این است که دنیای تخیلی خانم جی کی رولینگ (J. K. Rowling)، نویسنده این رمان جذاب و نوستالژیک، فراتر از آن است که بشود بدون جلوههای ویژه بصری فیلم آن را ساخت. برای مثال سکانس بسیار معروف پرواز روی چوب دستی را اگر خاطران باشد، یکی از شاهکارهای جلوههای ویژه بصری در زمان خودش بوده که همه طرفداران هری پاتر را شگفتزده کرده بود. حالا اجازه بدهید در ادامه این مقاله به موارد دیگر از جمله تاریخچه پدید آمدن جلوههای ویژه بصری، معرفی پرده سبز، نرمافزارهای جلوههای ویژه بصری و همچنین فیلمهایی که به خاطر جلوههای ویژه بصریشان بسیار معروف شدهاند بپردازیم.
تاریخچه پدید آمدن جلوه های ویژه بصری
شاید برای شما هم این قضیه بسیار جالب باشد و شما هم کنجکاو باشید تا بدانید جلوههای ویژه بصری دقیقا از چه زمانی و در چه تاریخی به وجود آمده است. در حقیقت جلوههای ویژه بصری برای اولین بار در سال 1857، یعنی حدود 164 سال پیش پدید آمده است. البته لازم به ذکر است که بگوییم در آن زمان، بدون کوچکترین شکی، جلوههای ویژه بصری انقدر که امروزه به واسطه وجود رایانه و ابر رایانهها قوی پیشرفت کرده، قدرتمند نبود. بلکه ابتدای کار تنها با دستکاری کردن تصاویر عکسهای نگاتیوی کار خود را شروع کرد. بدان معنا که شخصی به نام اسکار رجلندر (Oscar Rejlander) اولین کسی بود که توانست به این تحول عظیم در زمان خود دست پیدا کند.
او تنها با ترکیب کردن چند بخش متنوع از عکسهای نگاتیوی که گفته میشد 32 بخش بود، توانست تغییر اساسی در این عرصه ایجاد کند. شاید برای ما که امروزه شاهد تکنولوژی سه بعدی، نمایشگرهای 4K و یا AMOLED هستیم، چنین چیزی برایمان به شدت پیش پا افتاده و یا تمسخرآمیز به نظر بیاید، ولی در آن زمان که نه خبری از یارانه و نه دوربینهای حرفهای بود، همین کار به ظاهر ساده نیز تحویلی عظیم به شمار میآمد. چند سال بعد، یعنی در سال 1985، این ماجرا دوباره جان تازهای به خود گرفت و شگفتی نوین در دوران خود ایجاد کرد. چرا که یک کارگردان آمریکایی به نام آلفرد کلارک (Alfred Clark) که مجبور بود یک صحنه گردن زدن را به تصویر بکشد دست به یک نوآوری بسیار عجیب و جالبی زد. او در فیلم اعدام ماری استوارت (The Execution of Mary Stuart) برای اولین بار دست به چنین خلاقیت شگفتانگیزی زد و برای اولین بار فیلم او سر و صدای بسیار زیادی راه انداخت.
حالا این اقدام عجیب و شگفتانگیز چه بود؟ داستان از این قرار است که در این سکانس قرار بود یک جلاد گردن زنی که نامش در فیلم ماری استوارت بود را بزند. در واقع تا قبل از آن زمان چنین اتفاقی در فیلمها نیفتاده بود و تا به حال هیچ کارگردانی را اینگونه به چالش کشیده نشده بود! اما آلفرد کلارکِ باهوش، در لحظه بالا بردن شمشیر جلاد به همه بازیگران دستور میدهد تا در جای خود بیحرکت یا منجمد بمانند، سپس جای بازیگر را سریع با یک عروسک که شباهت زیادی با ماری استوارت داشت عوض میکند. پس از گفتن کلمه حرکت (Action) جلاد سر عروسک را با شمشیر میزند. اما این فیلم در آن زمان به قدری واقعی جلوه کرده بود که نظر بسیاری از مخاطبان را به خودش جلب کرده بود. جلوههای ویژه بصری بعدها پس از گذشت سالیان سال موفقیت و شکستهای زیادی را تجربه کرده و تبدیل به شاهکاری شد که امروزه با آن روبهرو هستیم.
معرفی پرده سبز جادویی سینمایی
اگر شما هم به بحث جلوههای ویژه بصری علاقهمند باشید، بدون شک باید در مورد پرده سبز یا همان پرده کروماکی چیزی شنیده و یا خوانده باشید. این پرده سبز امروزه نقش بسیار مهم و کلیدی در ساخت تمام فیلمها و سریالهای هالیوودی و بسیار مشهور دنیا دارد که در تمامی آنها از جلوههای ویژه بصری استفاده شده است. اما قبل از اینکه در مورد پرده سبز کروماکی توضیح بدهیم خالی از لطف نیست که در مورد تاریخچه این نوآوری بینظیر نیز به طور مختصر صحبت کنیم. در واقع شروع این ایده جالب برای اولین بار در سال 1898 و توسط شخصی به نام جورج آلبرت اسمیت (George Albert Smith) انجام شد. اما هرگز تصور نکنید که همه چیز دقیقا مثل زمان حال انجام میشد، چرا که بدیهیست در آن زمان چنین تکنولوژی وجود نداشت.
پس روش کاری جورج در آن زمان چگونه بود و آیا پرده سبز رنگ در آن زمان وجود داشت؟ در واقع پاسخ به این سوال، نه هست و در آن زمان هیچ پرده سبزی وجود نداشت. اما جورج آلبرت اسمیت اولین شخصی بود که از یک پرده برای کارهای جلوههای ویژه بصریاش در آن زمان بهره برد و به همین دلیل او تنها کسیست که به عنوان مبدع کروماکی شناخته میشود. پس از آن، افراد بسیاری به عنوان کارگردانها و تولیدکنندگان فیلم از پرده برای جلوههای ویژه بصریشان استفاده کردند. سپس در سال ۱۹۲۰ شرکت معروف والت دیزنی (Walt Disney) با استفاده از یک پرده سفید رنگ جلوههای ویژه بصری کمدیهای آلیس (Alice Comedies) را انجام داد و این نوآوری را وارد مرحلهای نوین کرد.
در واقع در طول این همه سال اتفاقات بسیار زیادی در روند تکامل پرده کروماکی افتاد که اگر بخواهیم در مورد آن توضیح بدهیم باید در مقالهای مجزا در موردش به طور مفصل صحبت کنیم. اما در این باره همین قدر میتوان گفت که تا قبل از به وجود آمدن عکسها و فیلمهای رنگی این روند، یعنی استفاده از پرده سفید رنگ، ادامه پیدا کرد و بعد از پدید آمدن فیلمها و عکسهای رنگی دیگر پرده سفید جوابگوی چنین کاری نبود چرا که طیفهای رنگی بیشتری وجود داشتند که کار را برای جلوهگران ویژه بصری سخت میکردند. شاید برای شما هم دانستن این مطلب جالب باشد که این نوآوری برای اولین بار در اوایل سال 1970 در پشتصحنههای پیشبینی وضع آبوهوا در کشورهای آمریکا و انگلستان به وجود آمد و هیچ گاه کسی فکرش را هم نمیکرد که این پرده سبز بتواند وارد دنیای سینما شود و تحولی عظیم در این صنعت مهیج و خارقالعاده ایجاد کند.
پرده کروماکی چگونه کار میکند؟
اگر همین الان یک نگاه گذرا و یا حتی بسیار دقیق به اطرافتان بیاندازید، به سختی میتوانید در محیط اطرافتان چنین رنگ سبزی که پرده کروماکی دارد را پیدا کنید. حالا این بدان معناست که توسط این رنگ شما میتوانید کارهای بسیاری در دنیای تصویر انجام بدهید. خب بگذارید کمی بیشتر توضیح بدهیم. تصور کنید که در یک اتاق نشستهاید اما میخواهید آنجا شبیه به اتاق خبر یکی از مهمترین شبکههای خبری که علاقه زیادی به آن دارید شود. برای این کار کافیست که پشت زمینه و سایر اجسامی که میخواهید دیده نشوند و یا تبدیل به همان محیط (شبکه خبر) شوند را به رنگ سبز کروماتیک تبدیل کنید. سپس با رایانهتان میتوانید تعریف کنید که این رنگ سبز کاملا حذف شود و یا به جای آن همان تصویر اتاق خبر نمایش داده شود. با کمی دستکاری کردن نرمافزارتان میتوانید تصاویر خارقالعادهای را ایجاد کنید. اگر سعی کنید نور محیطتان دقیقا مشابه به نور تصویری که میخواهید جایگزین کنید باشد، محصول نهایی بینهایت واقعیتر جلوه خواهد کرد. حالا که بحث نرمافزار شد بهتر است چند مورد از معروفترین نرمافزارهای جلوههای ویژه بصری را به شما معرفی کنیم.
درباره تبلیغات تلویزیونی بدانید
معروف ترین نرم افزارهای ساخت جلوه های ویژه
نرمافزار ادوبی افتر افکتز (Adobe After Effects)
نرمافزار ادوبی افتر افکتز یکی از خارقالعادهترین نرمافزارهایست که میتوانید با آن کارهای بسیار عجیب جلوههای ویژه بصری انجام بدهید. در واقع قبل از روی کار آمدن چنین نرمافزار قدرتمندی انجام دادن جلوههای ویژه بصری برای علاقهمندان این حوزه خیالی بیش نبود، اما امروزه هر شخصی با داشتن این نرمافزار و همچنین سایر امکانات لازم نظیر: دوربین، تجهیزات نور … میتواند حتی در اتاق کوچک خود یک فیلم کوتاه بسازد! البته باید در نظر داشته باشید که استفاده از این نرمافزار نیازمند یک رایانه قوی با پردازشگر، کارت گرافیک خوب و همچنین میزان رم بالاست تا بتوانید بدون تاخیر با آن کار کنید و در مدت زمان کمی از پروژه نهاییتان خروجی بگیرید. اگر شما هم یکی از طرفداران مجموعه فیلمهای جنگ ستارگان باشید باید بدانید که تیتراژ ابتدایی فیلم Star Trek Into Darkness با این نرمافزار خلق شده است.
نرمافزار مایا (Autodesk Maya)
بدون شک تمام کسانی که جلوههای ویژه کار کردهاند و یا در زمینه طراحی فعالیت داشتهاند حتما نام مایا به گوششان خورده است. چرا که نرمافزار مایا یکی از قدیمیها و به قول معروف از پیشکسوتان نرمافزارهای سهبعدی سازی و جلوههای ویژه است. در واقع مایا یکی از بهترین نرمافزارهای برای جلوههای بصری، شبیهسازی و مدلسازیست. بیشتر کسانی که با این نرمافزار سالیان سال کار کردهاند به سختی توانستهاند جای مایا را با نرمافزاری دیگر تغییر داده و آن را جایگزینش کنند. جالب است بدانید مایا تنها برای صنعت فیلمسازی و جلوههای ویژه بصری به کار نمیرود و علاوه بر آن در معماری و حتی طراحی خودرو نیز استفاده میشود. چرا که میتوان با آن هر چیزی که در ذهنتان دارید را به راحتی و به زیبایی تمام سهبعدی کرده و آن را وارد دنیای واقعی کنید.
نرمافزار بلندر (Blender)
فقط کافیست چند ویدئوی آموزشی در مورد نرمافزار بلندر ببینید تا پی به قدرت بیبدیل آن ببرید. تقریبا کاری نیست که بلندر نتواند آن را انجام بدهد! بلندر تمام ابزارهای لازم را به شما میدهد تا به کمک آن بتوانید یک دنیای واقعی از جنس مجازی را خلق کنید در آن ماجراجوییهای هیجانانگیزی را تجربه کنید. جالب است بدانید که بلندر به طور مستقیم قابلیت اتصال به دوربین و شبیهسازی تصاویری که در دنیای واقعی میگیرید را دارد. بدین معنا که میتوانید این تصاویر را شبیهسازی کرده و وارد فضای خودش کند. برای مثال، تصور کنید که در بلندر یک فضای بینظیر تخیلی ساختهاید که بسیار جذاب و زیباست. حالا قصد دارید خودتان وارد این فضای تخیلی و مجازی بشوید. در این صورت فقط کافیست که از پرده سبز، تجهیزات نور خوب و همچنین یک دوربین با کیفیت استفاده کنید تا بلندر ما بقی کارها را برایتان مثل آب خوردن انجام بدهد. اگر رایانهتان قدرت پردازش بالا داشته باشد حتی میتوانید همزمان تصویر خود را در فضای بلندر تماشا کنید.
در واقع نرمافزارهای زیادی در این وادی وجود دارند که میتوانیم تک تک آنها را در اینجا معرفی کنیم اما قصد نداریم از موضوع اصلی یعنی جلوههای ویژهای بصری فاصله بگیریم. پس در ادامه بهتر است فیلمهای معروفی که به خاطر جلوههای ویژهشان بسیار معروف شدهاند را به شما معرفی کنیم.
فیلم های معروف ساخته شده با تکنیک جلوه های ویژه
ماتریکس (The Matrix)
بدون شک شما هم با شنیدن نام ماتریکس یاد صحنه معروف نئو (Neo) میافتید که هنگام تیراندازی به عقب خم شده و دوربین دور تا دور او میچرخد و سپس دوربین از زاویه بالا تصویر او را میگیرد و برخورد گلولههایی که تنها از روی پیراهنش میگذرند را به ما نشان میدهد. کاری به هنرنمایی بازیگری خارقالعاده یا همان کیانا رییوز (Keanu Reeves) محبوبمان نداریم که در هر فیلی هنرنمایی کند بدون شک آن فیلم تبدیل به یکی از شاهکارهای جهان میشود. باید بپذیریم علاوه بر عوامل صحنه و بازیگران ماتریکس که از بین بهترینهای دنیا انتخاب شدهاند، این جلوههای ویژه بصری بوده که تاثیر اصلی و اساسی را روی ما گذاشته که اکنون یکی از طرفداران پروپاقرص فیلم ماتریکس هستیم.
اگر شما هم یکی از علاقهمندان جلوههای ویژه بصری باشید، قطعا میدانید که برای گرفتن این صحنه بسیار معروف دورتادور کیانا رییوز را پر از دوربینهای بسیار گرانقیمت و عالی کردهاند و آنها را طوری تنظیم کردهاند که هر کدام بلافاصله پس از دیگری بتواند عکسهای پیاپی بگیرد و توالی گرفتن عکس به شکل چرخشی یا همان دایرهای باشد. در نتیجه، عکسهای گرفته شده کنار هم قرار گرفته و توسط نرمافزارهای فوق پیشرفته و تیم بسیار حرفهای جلوههای ویژه کنار هم چیدمان و ویرایش شده و تبدیل به چنین شاهکاری گشته است. در واقع این اولین باری بود که قبل از سال 2000 میلادی کسی دست به چنین کار عجیبی زده که نتیجه آن هم بسیار عالی و باورنکردنی شده است. لازم به ذکر است که در تمام صحنههای فیلم ماتریکس از پرده سبز کروماکی استفاده شده است. به خصوص در همان قسمت معروفی که نحوه گرفتنش را توضیح دادیم.
تلقین (Inception)
قطعا هر فیلمی که توسط کریستوفر نولان (Christopher Nolan) ساخته شده باشد یکی از بهترین فیلمهای هالییوود میشود و حتما جوایز زیادی در سینما میبرد، حالا چه بسا نولان تصمیم بگیرد برای نوشتن فیلمنامه آن 10 سال زمان بگذارد! دیوانهکننده است، نه؟ همین میشود که این فیلم ما را این چنین مجذوب خودش میکند. این عادت نولان است که از بهترینها در فیلمهایش استفاده کند. یعنی از بهترین بازیگران نظیر لئوناردو دیکاپریو (Leonardo DiCaprio) و یا بهترین موسیقی دان مثل هانس زیمر (Hans Zimmer). پس بدیهیست که او برای انتخاب تیم جلوههای ویژهاش نیز همین حساسیت را به خرج بدهد و این چنین ما را با صحنههای بینظیر فیلمهایش متحیر کند!
ما در فیلم تلقین شاهد هستیم که چگونه دنیای خواب و واقعیت در هم آمیخته و ما را مبهوت میکند. بعید میدانیم کسی را سراغ داشته باشید تا با یک بار تماشا کردن این فیلم کل داستان را متوجه شده باشد. در واقع این یکی از ویژگیهای بارز نولان است که تماشاگرانش را به چالش فکر کردن بطلبد. گویی که نمیخواهد ما به راحتی پی به موضوع اصلی داستان ببریم و باید در مورد همه چیز حسابی فکر کنیم تا پی به ایدههایی که نولان در ذهن داشته ببریم. این موضوع در فیلم انگاشته (Tenet) نیز به خوبی صدق میکند که توالی زمانها با یکدیگر به طور بسیار بیرحمانهای آمیخته شدهاند و ما را در ابهام هرچه تمامتر غرق میکنند. در فیلم انگاشته نیز از جلوههای ویژه بصری بسیار خارقالعادهای استفاده شده است.
شیرشاه (The Lion King)
شیرشاه محصول سال 2019 است که اگر از مراحل ساخت آن و جلوه های ویژه بصریاش به شما بگوییم بدون شک شوکه خواهید شد! قبل از اینکه وارد بحث جلوههای ویژه شیرشاه بشویم، بهتر است در مورد مراحل ساخت آن به شما بگوییم. آیا میدانستید که تولید کنندگان این فیلم خارقالعاده برای بهتر درک کردن حیوانات و دقیقتر به تصویرکشیدنشان به آفریقا سفر کردهاند؟ باور کردن آن بسیار سخت است اما این تنها یک مورد از جزئیاتیست که باعث شده شیرشاه تبدیل به یکی از بهترین فیلمهای اخیر بشود. اندی جونز (Andy Jones)، سرپرست تیم انیمیشن فیلم شیرشاه، در سفر 3 هفتهای که به کنیا داشته چنین میگوید: “برای من که تا به حال حیوانات وحشی را فقط در باغ وحش دیده بودم، مطالعه روی این گربهسانان شگفتانگیز تجربهای تکرارنشدنی بوده است. یعنی مطالعه رفتار، خوابیدن، شکار کردن و حتی به یکدیگر نزدیک شدنشان چیزی بود که فقط آن را در قلب حیات وحش پیدا کردیم.”
اما نکته جذاب و جالبی که قرار بود راجع به جلوه های ویژه بصری شیرشاه بگوییم این است که این فیلم در دنیای واقعیت مجازی فیلمبرداری شده است. یعنی تمام عوامل صحنه در طی فیلمبرداری عینک واقعیت مجازی به چشمهایشان زده و تمام مراحل را به این شکل ضبط کردهاند. شاید برایتان جالب باشید بدانید که چطور چنین چیزی ممکن است؟ خب تا جایی که میتوانیم سادهتر توضیح بدهیم، باید بگوییم که برخی از شخصیتهای شیرشاه به طور همزمان شبیهسازی شدهاند. مثلا فرض کنید یک بازیگر خاصی که آموزشهای بسیاری برای ایفا کردن نقش یک حیوان را داشته لباسهای مخصوصی بر تن کرده که توسط سنسورهای ویژه ردیابی میشدند و سپس با حرکت کردن او تمام حرکات همزمان توسط ابررایانههای بسیار قوی در کسری از ثانیه به دنیای واقعیت مجازی انتقال پیدا میکردند. اخیرا این یکی از بهترین روشها در تهیه و تولید انیمیشن بوده، چرا که هم در زمان صرفهجویی بسیاری میشود و هم حرکات شخصیتها بسیار دقیقتر و طبیعیتر جلوه میکنند. در وتقع می توان گفت تمام فیلم های لایو اکشن دیزنی با استفاده از این تکنولوژی ها ساخته شده اند .
کلام آخر
ما در این مقاله سعی کردیم بحث جلوه های ویژه بصری را به طور مفصل توضیح بدهیم تا هرآنچه که باید در مورد آن میدانستید را بدانید. یعنی از نرمافزارها گرفته تا تاریخچه این مبحث و همچنین مواردی نظیر پرده سبز کروماکی توضیح دادهایم تا بتوانیم فقط بخشی از این دنیای هیجانانگیز را برایتان معرفی کنیم. اما جالب است بدانید بحثهای مفصل و نمونههای متنوع از فیلمها مختلف دیگری نیز وجود دارد که مجال بیان کردن آن در این مقاله نبود اما اگر علاقه داشته باشید میتوانید آنها را با ما در بخش نظرات در میان بگذارید تا شاید بتوانیم در موردشان مطالب دیگری گردآوری کنیم. اگر این مقاله نیز مورد پسندتان واقع شد حتما آن را با دوستانتان نیز به اشتراک بگذارید.
ما را در آژانس تبلیغاتی پرمون طرح با خدمات برندینگ ، دیجیتال مارکتینگ، ساخت تیزر تبلیغاتی و … دنبال کنید.